Thiết lập hệ thống phân phối
Báo cáo của UBND TP. Hà Nội cho thấy, đa số các loại nông sản thực phẩm tại Hà Nội được phân phối, tiêu thụ qua các chợ đầu mối nông sản (kiểu cũ), chợ dân sinh. Số còn lại được phân phối theo hệ thống các siêu thị, các công ty, cửa hàng chuyên doanh, cửa hàng tiện ích. Trên địa bàn thành phố có 2 chợ đầu mối nông sản hạng 1 là Chợ đầu mối nông sản Minh Khai và Trung tâm kinh doanh chợ đầu mối phía Nam; bên cạnh đó còn có hệ thống các chợ cấp 2 và chợ hoạt động với tính chất chợ đầu mối như chợ Long Biên, chợ cá Yên Sở, chợ gia cầm Hà Vĩ, chợ đêm nông sản Văn Quán, chợ nông sản Bắc Thăng Long.
>>> Xem thêm: Thu nhập cao từ trồng cải bẹ dún
Có thể nói các chợ đầu mối đóng vai trò quan trọng trong kênh phân phối các mặt hàng nông sản thực phẩm của thành phố. Bên cạnh đó, Hà Nội hiện có 124 siêu thị đáp ứng khoảng 20% nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm rau củ quả, thịt cá, thực phẩm qua chế biến bao gói sẵn…
Thực tế cho thấy, tại Hà Nội cũng như trên cả nước, cơ sở hạ tầng chợ đầu mối chưa đồng bộ, mới tập trung ở các thành phố, thị xã, thị trấn, hệ thống chợ quy mô nhỏ lẻ, cơ sở lạc hậu, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Các dịch vụ cung cấp tại chợ đầu mối như logistics và dịch vụ hỗ trợ mua bán yếu kém; dịch vụ bảo hiểm, giám định và kiểm tra chất lượng hàng hoá, phân loại, bao gói, bảo quản hàng hoá nông sản; tư vấn, cung cấp thông tin thị trường… hầu như chưa được tổ chức và cung ứng tại các chợ đầu mối.
Bên cạnh đó, phương thức giao dịch truyền thống (giao ngay) vẫn là chủ yếu, mua bán qua hợp đồng còn ít, không có chứng nhận xuất xứ hàng hóa, chủ yếu các thương lái gom hàng từ các hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ hoặc trang trại. Điều kiện vệ sinh chưa đảm bảo, hệ thống xử lý rác thải và nước thải hầu như không được đầu tư.
Theo ông Nguyễn Văn Sửu - Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội, với thực trạng này thì việc phải phát triển các trung tâm cung ứng nông sản hiện đại là phù hợp với yêu cầu cấp bách nhằm kiểm soát, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng yêu cầu về các sản phẩm có chất lượng cao hơn, nông sản thực phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và khả năng cung ứng nông sản với số lượng lớn phục vụ hoạt động xuất khẩu.
Từ nay đến năm 2020 và định hướng đến 2030, TP. Hà Nội sẽ tập trung phát triển 8 chợ đầu mối. Trong đó, Chợ đầu mối nông sản Minh Khai và Chợ đầu mối phía Nam hiện đang hoạt động, 6 chợ đầu mối nông sản tổng hợp cấp vùng khác có diện tích từ 20ha đến 30ha mỗi chợ sẽ được ưu tiên đầu tư xây dựng để từng bước phát triển hệ thống trung tâm cung ứng nông sản hiện đại. Việc này sẽ góp phần kết nối các vùng nguyên liệu, các chợ nông thôn, thúc đẩy phát triển các chợ an toàn thực phẩm, nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh của hàng nông sản Việt trên cả thị trường trong nước và nước ngoài.
Kinh nghiệm quốc tế
Theo ông Bertrant Ambroise - Trưởng ban Hợp tác quốc tế (Tập đoàn Semmaris – Pháp), chợ đầu mối là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm - nơi là điểm trung chuyển để sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Vì thế, chợ đầu mối cần có cơ sở hạ tầng phù hợp.
“Ở các quốc gia, chợ đầu mối giúp chính quyền thực hiện quản lý về an toàn thực phẩm, dinh dưỡng, an ninh lương thực... Qua đó có thể thực hiện các chính sách nông nghiệp, nâng cao chuỗi giá trị. Chợ đầu mối thường có yêu cầu về hạ tầng cao hơn chợ thương mại. Ở Việt Nam lại đặc biệt cần chú ý điều này vì thời tiết có thể ảnh hưởng đến chất lượng nông sản”, ông Bertrant Ambroise chia sẻ.
Bên cạnh đó, cũng cần nghiên cứu quy hoạch vùng sản xuất, các kênh phân phối bán buôn, bán lẻ... Sau đó xây dựng sơ đồ và phân tích về các kênh phân phối để lựa chọn các kênh thu mua...
Bà Trần Thị Phương Lan - Phó Giám đốc Sở Công thương Hà Nội cho biết, về việc phát triển chợ đầu mối, nếu như không có sự đầu tư ban đầu từ nguồn vốn ngân sách thì cả Hà Nội và các tỉnh đều khó khăn. Ngoài ra, cần có các cơ chế ưu đãi về đất, về thuế cho các DN tham gia. Cần phải coi chợ đầu mối là nguồn lợi quốc gia.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cũng cho hay, cần làm rõ khái niệm chợ đầu mối và trung tâm cung ứng nông sản khác nhau như thế nào? Sự kết nối chuỗi ra sao? Ngoài ra, cần xem xét về mô hình quản trị cho phù hợp.
Đề án “Phát triển hệ thống trung tâm cung ứng nông sản hiện đại tại Việt Nam giai đoạn 2018-2020 và định hướng đến 2030” mà Bộ NN&PTNT đang soạn thảo hướng tới mục tiêu xây dựng định hướng và cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển hệ thống trung tâm cung ứng hàng nông sản Việt Nam hiện đại, đáp ứng được các tiêu chuẩn trong nước và quốc tế. Góp phần thúc đẩy tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị, tăng cường đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và khả năng cạnh tranh của hàng nông sản Việt Nam.
